Ben ne anlarım kullanılabilirlikten !

The Design of Everyday Things
Donald A. Norman

Bundan 1 yıl önce doktora yeterlik sınavında kullanılabilirliği anlatırken bu resmi çizip hemen yanına "kullanılabilirlik, bu demliğin sapının diğer tarafta olmasıdır" diye eklemiştim ve bu şekilde başlamıştım anlatmaya.

Aradan geçen bir senenin ve okunan bir sürü yazının ardından biri bana kullanılabilirlikten ne anlıyorsun hadi anlat dese yine benzer bir başlangıç yaparım. Ancak bu başlangıç için Norman'ın ters kulplu demliği yerine kendi örneğimi kullanmayı tercih edebilirim; mesela süper market poşetleri.

Kullanılabilirlikle ilgili çalışmaya/okumaya başladığım ilk zamandan itibaren çevreye farklı gözlerle bakmaya başladım ve bu farklı bakış vesilesiyle gözüme takılan ilk şey süpermarket poşetleri oldu. Kullanımı zor ve zamanla kullanımı kolaylaştırılmaya çalışılan süpermarket poşetleri.
Süpermarket poşetlerinin kullanımı zordu çünkü aldığımız ürünleri yerleştirmek için poşeti açmak her defasında uğraştırıyordu ve daha kolay açmak için bir yöntem geliştirmek mümkün değildi. Bu konuda şikayeti olan bir çok kişi olduğunu biliyorum. İlgimi çekmeye başladığından beri her fırsatta etrafımdaki insanlara bu konudaki fikirlerni soruyorum ve kullanımla ilgili bu zorluğun pek çok kişi tarafından tecrübe edildiğini farkediyorum.

Poşetlerin kullanımının zorluğundan sonra dikkatimi çeken ikinci konu poşetin tasarımında yapılan ufak bir değişiklik ile bu zorluğun giderilme çabasıydı. Poşetlerin bir yüzünün bir kenarı biraz daha kısa yapılarak daha kolay açılması dolayısıyla daha kolay kullanılması sağlandı. Her ne kadar bu müdahale sorunun tam anlamıyla giderilmesini beraberinde getirmemişse de kullanılabilirlikle ilgili bazı adımlar atıldığını gösteriyordu. Hatta yaygın olamamakla birlikte bir süpermarkette poşetlerin müşteriye açılmış olarak sunulmasını sağlayan bir tasarımı da gördüm. Demek ki poşetlerin kullanımıyla ilgili bir zorluk olduğunu farkeden ve bu zorluğu gidermek için emek, zaman ve para harcayan birileri var. Aslında kullanılabilirlik uzamanlarının yaptığı ve kullanılabilirlik çalışmalarında uzun uzun anlatılan şey de tam olarak bu. Bir ürünle ilgli kullanım zorluklarını tespit etmek ve bunu gidermek için çözüm aramak.

Bi gün bu merakımı giderebilir miyim bilmiyorum ama market poşetlerinin tasarımındaki bu değişimin nasıl bir süreçten geçtiğini çok merak ediyorum. Gerçek anlamda ürünün kullanılabilirliği değerlendirildi mi, değerlendirildiyse nasıl bir yöntem uygulandı yoksa bu sorun nasıl farkedildi ve nasıl giderilmeye çalışıldı.

İnanıyorum ki bu süreç tüm ayrıntılarıyla incelenirse kullanılabilirlikle ilgili yapılması ve yapılmaması gereken bir çok şey için örnek teşkil edilecek sonuçlara ulaşılacaktır. Kimbilir bu inceleme yapılmıştır bile.


Norman, Donald. The Design of Everyday Things. New York: Basic Books, 1988