Kullanılabilirlik Nedir ?

Kullanılabilirlik bilgisayar sistemlerinden bağımsız olarak var olmakla birlikte disiplinler arası bir alan olan “İnsan-Bilgisayar Etkileşimi” alanındaki gelişmelerle adı sıklıkla anılır olmuştur. Kullanılabilirlik, geliştirilen bir ürünün kalitesini vurgulayan bir göstergedir. Kullanılabilirliği yüksek bir ürün kullanıcının o ürünü kolay ve verimli kullanmasını, bu kullanım sonucu kullanıcının amacına ulaşabilmesini ve bu kullanımdan dolayı memnun kalmasını sağlar. Bu durum her endüstriyel üründe olduğu kadar bilişim sistemleri için de geçerlidir.

İnsan-Bilgisayar Etkileşimi, geliştirilen sistemlerin üç bileşeni olarak, insan, bilgisayar ve insan-bilgisayar arasındaki etkileşimi ele alır. Bir bilgisayar sisteminin kullanılabilirliği söz konusu olduğunda bu üç bileşen göz önünde tutulmalı ve bu doğrultuda bir geliştirme süreci izlenmelidir. Bunun mümkün olabilmesi için bu üç bileşeni çok iyi tanımak önem teşkil etmektedir.

İnsan-Bilgisayar Etkileşimi, geliştirme süreciyle birlikte bu süreçte geliştirilen tasarımın kullanılabilirliğinin değerlendirmesini de bir çalışma alanı olarak ele alır. Kullanılabilirliğin değerlendirilmesi için kullanılan yöntemler aynı zamanda kullanılabilir ürünler tasarlanmasını sağlar. Yani kullanılabilirliğin değerlendirilmesi sadece ürünün kullanılabilir olup olmadığını ortaya koymakla kalmaz, o ürünün nasıl daha kullanılabilir olacağına dair ipuçları da sunar.

Dumas ve Redish (1999) kullanılabilirliği, bir ürünü kullanan kişinin yapmak istediği şeyi kolay ve çabuk bir şekilde tamamlayabilmesi olarak tanımlamaktadır. A.B.D. Hükümeti resmi kullanılabilirlik sitesi kullanılabilirliği bir ürünü kullanan bir bireyin kullanım kalitesinin derecesi olarak açıklamaktadır. Aynı sitede bulunan kullanılabilirlik tanımı şu şekildedir:

ISO 9241-1’e göre kullanılabilirlik, bir ürünün belirli kullanıcılar tarafından belirli amaçlara ulaşmak için etkili, verimli ve memnun edici bir şekilde kullanılabilmesidir (A.B.D. Hükümeti resmi kullanılabilirlik sitesi, 2008).

Rubin (1994) kullanılabilirliği, amaca ulaşabilirlik, kullanım kolaylığı, kolay öğrenebilirlik ve memnuniyet olmak üzere dört boyutta ele almıştır. Bu dört boyut aynı zamanda bir ürünün kullanılabilirliğini belirleyen etkenler olarak da ele alınabilir. A.B.D. Hükümeti resmi kullanılabilirlik sitesinde bu etkenler kullanım kolaylığı, verimlilik, kullanımının hatırlanabilirliği, hata sıklığı ve kullanıcı memnuniyeti olarak el alınmıştır.

Bu tanımlar ve ilgili alanyazın incelendiğinde karşılaşılan diğer tanımlarda görüleceği gibi kullanılabilirlik kavramı, kullanım sürecinde kolay ve etkili kullanımı, kullanım neticesinde istenilen amaca ulaşabilirliği, sürecin tamamı ele alındığında ise kullanıcı memnuniyetini vurgulamaktadır.

KAYNAKÇA

A.B.D. Hükümeti Resmi Kullanılabilirlik Sitesi. 29 Mayıs 2010 tarihinde adresinden erişilmiştir.

Dumas, J.S., & Redish, J.C. (1999). A practical guide to usability testing. Wiltshire: Intellect Books.

Rubin, J. (1994). Handbook of usability Testing: How to plan, design, and conduct effective tests. Canada: John Wiley & Sons.